Leśnicy z Gryfina dają szansę zapomnianym owocom
Dla starszych to powrót do smaków dzieciństwa, a dla młodszych – zupełnie nowe doświadczenie. Stare odmiany jabłoni, gruszy, śliwy czy czereśni oraz tradycyjne sady pełne owocowych drzew sprzed dziesięcioleci to nie tylko sentymentalna podróż w przeszłość, ale także krok ku ekologii. Historyczne drzewa, kiedyś uprawiane na Pomorzu Zachodnim, ponownie pojawiają się w lasach niedaleko Szczecina. Już za kilka lat każdy będzie mógł skosztować owoców podobnych do tych, które jedli nasi dziadkowie.
Od czterech lat Nadleśnictwo Gryfino przywraca dawne sady. W śródleśnych enklawach sadzi stare odmiany drzew owocowych, zarówno tam, gdzie mogą się rozwijać, jak i w miejscach, gdzie istnieją ich pozostałości wymagające odnowienia. Leśnicy dbają również o drzewa owocowe przy opuszczonych domach, aby ocalić historyczne odmiany jabłoni.
– Udało nam się utworzyć trzy sady i rozpocząć tworzenie kolekcji „Repozytorium starych odmian drzew owocowych Pomorza Zachodniego” na terenie Ogrodu Dendrologicznego w Glinnej im. prof. Jerzego Tumiłowicza. Projekt obejmuje wyszukiwanie starych drzew owocowych, z preferencją posadzonych przed II wojną światową, w kondycji biologicznej pozwalającej na pobranie z nich części pędów w celu wyhodowania sadzonek. Owocowe skarby często rosną w leśnych gęstwinach, w sąsiedztwie ruin domostw i w miejscach po zlikwidowanych leśniczówkach, w starych sadach przy posesjach, wzdłuż śródpolnych i leśnych dróg oraz w wielu innych lokalizacjach. Drzewa starych odmian to nie tylko smaczne owoce. To również ukryte w nich tajemnice. Każde zostało posadzone przed dekadami przez często nieznanych ludzi. Każde wpisuje się w historię miejsca, w którym rośnie. Ten historyczno-kulturowy aspekt jest równie interesujący jak same drzewa, które odnajdujemy. Nasze działania wspiera Lubuskie Centrum Starych Odmian Drzew Owocowych. Wspólnie mieliśmy również okazję gościć ekspedycję pomologiczną pracowników Ogrodu Botanicznego PAN. Lokalizację wyszukanych egzemplarzy ciekawych drzew owocowych nanosimy na mapę, z opisem miejsca odnalezienia, charakterystyką cech drzew i ich owoców. To systematyzuję nabywaną wiedzę i umożliwia identyfikację odmian, a czasami również odkrywanie historii miejsc, w których bywamy w ramach poszukiwań – mówi Lidia Kmiecińska z Nadleśnictwa Gryfino.
Stare drzewa owocowe to nie tylko smak dawnych lat, ale również cenny element ekosystemu. Ich owoce stanowią pożywienie dla dzikich zwierząt, takich jak sarny czy dziki, a także dostarczają nektaru i pyłku leśnym owadom. Ponadto są bardziej odporne na warunki pogodowe, nie wymagają chemicznych środków ochrony i są mniej podatne na choroby, co czyni je wartościowym uzupełnieniem tradycyjnych lasów.
Pierwszy sad powstał w 2021 roku w pobliżu trasy rowerowej Blue Velo koło Małego Borzymka. Posadzono tam 21 starych odmian jabłoni, takich jak kuzynek buraczek, żeleźniak czy piękna z Herrnhut, które zachwycają zarówno smakiem, jak i wyglądem przez cały sezon. W 2022 roku, we współpracy z mieszkańcami Szczecina, utworzono „Społeczny sad miejski”, w którym rośnie 70 odmian jabłoni, gruszy i śliw.
– Ciekawostką są również mini sady, które założyliśmy przy przedszkolach, szkołach i domach pomocy społecznej na terenie Gminy Gryfino. Dzięki zamysłowi „Przerwa na owoc” przy placówkach rośnie już ponad 110 starych odmian jabłoni, śliw, gruszy i czereśni. Ich owoce będą dobrą alternatywą na pączków czy batoników, które na przerwach chętnie zjadają dzieci. A przy domach pomocy społecznej staną się zachętą do wspólnego przygotowywania smacznych przetworów – dodaje Lidia Kmiecińska.
Stare odmiany drzew owocowych są żywym archiwum przyrodniczym Pomorza Zachodniego.
– Owoce, które pojawiają się już na posadzonych drzewkach w naszych sadach są do Państwa dyspozycji. Zachęcamy – korzystajcie z nich. Zróbcie smaczne dżemy czy musy, które umilą długie zimowe wieczory, upieczcie aromatyczne ciasta lub po prostu – sięgajcie po nie, aby delektować się ich wybornym smakiem tu i teraz. Smak wielu z nich, co podkreślają osoby biorące udział w naszych akcjach przywraca wspomnienia z dzieciństwa – mówi Lidia Kmiecińska.
Wiosną leśnicy zapraszają do wspólnego sadzenia grusz w Ogrodzie Dendrologicznym w Glinnej.