Ten ptak buduje górskie lasy w Polsce. Każdej jesieni sadzi 20 tysięcy nasion!
W środowisku górskim ten ptak jest niemal wyłącznie powiązany z orzeszkami jednego drzewa i bywa uznawany za sprawcę przesuwania się stref leśnych w górach. Mowa o orzechówce, której mało kto przypisuje pokrewieństwo z krukiem czy wroną, choć faktycznie jest ich krewniaczką, mimo że wygląda zupełnie inaczej.
Na pierwszy rzut oka może nieco przypominać szpaka z białymi plamkami na całym ciele. Jest jednak od niego znacznie większa, ma mocniejszy dziób, a jej pióra nie mienią się metalicznie jak u szpaków. Nie oznacza to jednak, że nie są efektowne. Jej upierzenie jest orzechowe, a może nawet czekoladowe – barwy nieczęsto kojarzone z ptakami krukowatymi.
Orzechówka należy do rodziny krukowatych, blisko spokrewniona z krukiem, wroną czy sroką. Jej zupełnie odmienny wygląd przypomina nam, że krukowate nie muszą być tylko czarne lub czarno-białe; mogą też prezentować bardziej wyraziste barwy, czego orzechówka jest doskonałym przykładem.
Jeśli przyjrzymy się jej uważnie (choć nie zawsze jest to tak łatwe jak w przypadku wrony czy sroki), zauważymy potężny dziób, podobny do dziobów jej krewnych. To nim orzechówka rozbija swoje ulubione przysmaki – orzechy.
Orzechówka zapomina o swoich orzechach
Większość ptaków krukowatych zjada wszystko, co trafi im do dzioba. W miastach przeszukują śmietniki, przyciągają je odpadki. Orzechówka również jest wszystkożerna, ale u niej związek z konkretnym pokarmem jest bardziej widoczny. Owszem, zjada owady, ślimaki, a nawet jaja i pisklęta innych ptaków, ale to orzechy stanowią dla niej podstawę diety.
I to nie byle jakie orzechy – górskie populacje orzechówek są ściśle związane z limbą, sosną porastającą Alpy i Karpaty. Do tego stopnia, że ptak ten jest uważany za odpowiedzialnego za przesuwanie się stref leśnych w górach. Orzechówka postępuje podobnie jak sójka – część orzeszków zjada, część zakopuje i zapomina o nich.
– Skala jest mniejsza niż u sójek, gdyż ta sadzi zwłaszcza żołędzie, a one jednak kiełkują szybciej niż nasiona roślin iglastych – mówi prof. Piotr Tryjanowski z Uniwersytetu Przyrodniczego w Poznaniu. Przyznaje jednak, że w przypadku drzew iglastych to właśnie orzechówka odgrywa kluczową rolę w ich rozprzestrzenianiu, zwłaszcza w górach.
Jeden ptak zakopuje każdej jesieni nasiona sosny o łącznej wadze do 50 kg w ponad 20 tysiącach miejsc na swoim terytorium. To nawet 100 tysięcy orzeszków limby. Te liczby są imponujące.
– Orzechówka tworzy odrębne populacje górskie i odrębne północn – wyjaśnia prof. Tryjanowski. Te nizinne ptaki poszukują orzechów laskowych i podobnego pokarmu, podczas gdy górskie koncentrują się na limbę i czasem nasiona świerka. Dlatego w Polsce orzechówka jest liczna w górach, ale na nizinach spotyka się ją znacznie rzadziej. – W Wielkopolsce widziałem ją może trzy razy – przyznaje poznański ornitolog. Tam pojawia się głównie poza okresem lęgowym.
Kiedyś orzechówki dokonywały nawet inwazji na tereny nizinne, ale obecnie tego nie robią. Nie są więc w Polsce ptakiem rzadkim czy zagrożonym, jednak można je spotkać głównie w górach. Tatry i okolice Morskiego Oka są wręcz znane z obecności tego ptaka, architekta górskich lasów. Orzechówki czekają tam na turystów, bo po ich wizycie zawsze zostaje coś do zjedzenia.
