„Odkrycie stulecia”. Archeolodzy odnaleźli Wenus z Kołobrzegu sprzed ponad 6000 lat

Około trzy lata temu natrafiono na kamienną figurkę, której autentyczność naukowcy potwierdzili dopiero niedawno. Chodzi o tzw. kołobrzeską Wenus – 12-centymetrową rzeźbę odkrytą na polu nieopodal rzeki Parsęty, datowaną na piąte tysiąclecie p.n.e.

Tego rodzaju znaleziska trafiają się niezwykle rzadko – czasem archeolodzy czekają całe życie, by trafić na artefakt, który może całkowicie zmienić postrzeganie dziejów regionu, w którym prowadzą badania. W tym przypadku mamy do czynienia właśnie z takim wyjątkowym odkryciem.

Starożytny artefakt z okolic Kołobrzegu

Kołobrzeska Wenus została odnaleziona w grudniu 2022 roku. – Dotarła do mnie informacja, że rolnik z miejscowości Obroty podczas pracy odnalazł przedmiot, który przypomina ludzką postać. Po miesiącu otrzymałem zdjęcie, które pozwoliło mi określić, co przedstawia ten przedmiot. Wspólnie z innymi badaczami ustaliliśmy, że jest to przedmiot wykonany ludzką ręką i jest to najprawdopodobniej symbol Wenus, bogini płodności – relacjonuje Jan Orliński, prezes Grupy Eksploracyjno-Poszukiwawczej Parsęta.

Odkrytą figurkę pasjonaci historii przekazali Wojewódzkiemu Konserwatorowi Zabytków. W następnych miesiącach przeprowadzono szczegółowe badania oraz konserwację z udziałem ekspertów z różnych placówek naukowych w Polsce. Prace koordynowało Muzeum Oręża Polskiego w Kołobrzegu, gdzie obecnie przechowywany jest zabytek.

– Mogę śmiało powiedzieć, że to jest odkrycie stulecia. To, co zostało odkryte dzięki Grupie Eksploracyjno-Poszukiwawczej Parsęta jest naprawdę czymś fenomenalnym, niezwykłym. Absolutnie przesuwa to nasze granice historii Kołobrzegu – powiedział Aleksander Ostasz, historyk, archeolog podwodny i dyrektor Muzeum Oręża Polskiego w Kołobrzegu.

Wyjątkowe znalezisko w skali kraju

Sami archeolodzy podkreślają, że takie odkrycie to prawdziwy ewenement w polskiej archeologii. – W archeologii tak naprawdę doniosłe odkrycia są spowodowane dwoma czynnikami. Pierwsze to żmudne badania archeologiczne, które trwają bardzo długo, ale czasem spektakularne odkrycia są dokonywane przypadkiem. I tak było w tej sytuacji – mówi Marcin Krzepkowski, archeolog z Fundacji Relicta, który badał figurkę.

Wenus z Kołobrzegu ma 12 cm wysokości, wykonano ją z kamienia w epoce neolitu, czyli ponad 6 tys. lat temu. – Potrzebowaliśmy bardzo dużo czasu na to, żeby potwierdzić autentyczność figurki i potwierdzić miejsce jego znalezienia – dodaje Krzepkowski. – W świetle uzyskanych informacji miejsce odkrycia należy przyjąć za wiarygodne – przekazało Muzeum Oręża Polskiego w swoim komunikacie.

Specjaliści przypuszczają, że figurka może być dziełem rolników osiedlających się na terenach Pomorza Zachodniego i w dolinie Parsęty. Przedstawia kobietę z wyraźnie zaznaczonymi, choć uproszczonymi, cechami płciowymi, co przypomina inne znane figurki Wenus. Rzeźbę wykonano z wapienia, ma jasnobeżową barwę i zawiera drobne fragmenty muszli małży oraz ślimaków.

Jak wygląda kołobrzeska Wenus?

Symbolicznie ukształtowano również kończyny górne – są tylko zarysowane, natomiast dolne sugerują postać siedzącą. Twarz Wenus jest pozbawiona szczegółowych rysów – brak oczu, nosa i innych cech ludzkich. Na tylnej stronie widoczne są ślady obróbki w okolicy nóg, powstałe prawdopodobnie podczas obróbki twardym narzędziem.

– Na wypukłych partiach ciała widać delikatne ślady wygładzenia, szczególnie w okolicach piersi i bioder, co może sugerować użytkowanie figurki (np. przechowywanie w opakowaniu wykonanym z materiału organicznego – np. skóry). Tył postaci jest stosunkowo płaski, co może świadczyć o tym, że figurka była ustawiana pionowo lub przymocowywana do jakiegoś podłoża – tłumaczą archeolodzy w swoim oświadczeniu.

Dodali również, że uproszczone, antropomorficzne figurki często znajdujemy na stanowiskach z VI i V tysiąclecia p.n.e. w rejonach na południe i południowy wschód od Karpat. Podobne artefakty znane są z terenów Anatolii oraz południowej Europy. – Kołobrzeska Wenus stanowi natomiast unikatowe znalezisko z obszaru Polski, gdzie na razie nie odnajdujemy analogii – podkreślają.

– Neolityczne figurki Wenus wykonywano z gliny, znacznie rzadziej z surowca kamiennego, takiego jak piaskowiec, marmur czy wapień. Tradycyjnie uważa się je za symboliczne przedstawienie kobiecości i płodności. Mogły być one używane w rytuałach lub ceremoniach, mających na celu celebrowanie płodności, zapewnienie przetrwania i dobrobytu lokalnej społeczności. Stylizowana forma kołobrzeskiej Wenus zdradza wysoki kunszt artystyczny i pomimo prostoty formy wyróżnia się wyjątkowymi walorami estetycznymi – oceniają badacze.

Najstarsze znane figurki na świecie

Choć kołobrzeska figurka jest niezwykle cenna, to w porównaniu z innymi tego typu znaleziskami należy do młodszych. Jeden z najstarszych znanych posążków przedstawiających człowieka odkryto nad rzeką Draa koło miasta Tan-Tan. Znalezisko, mierzące 6 cm i wykonane z kwarcytu, trafiło w ręce niemieckiego archeologa Lutza Fiedlera. Według ustaleń naukowców jego wiek to nawet 300–500 tysięcy lat.

Jeśli chodzi o najsłynniejsze rzeźby Wenus, najbardziej znana jest Wenus z Willendorfu. Ta nieco ponad 11-centymetrowa figurka stanowi doskonały przykład sztuki paleolitycznej, przedstawiającej kobietę. Znaleziona została w 1908 roku niedaleko Willendorfu w Austrii przez Johanna Verana, który pracował wtedy przy robotach drogowych. Figurkę opisał i sklasyfikował Joseph Szombathy, a jej wiek określono na 30 tysięcy lat.